‘Όταν πιέζεις ένα παιδί για να μάθει, είναι σαν να ασκείς πίεση σ’ ένα δέντρο με σκοπό να το ξεριζώσεις.” – Μαρία Βερίγου

Έρευνες έχουν δείξει ότι το σχολείο είναι η βασικότερη πηγή άγχους. Αυτό συμβαίνει, γιατί μπορούν να διαμορφωθούν δύσκολες ή τραυματικές καταστάσεις είτε στο σχολείο, είτε στο σπίτι, οι οποίες επιδρούν στον ψυχικό κόσμο του παιδιού με τέτοιον τρόπο που του δημιουργούν συναισθήματα πίεσης, έντασης, ανησυχίας, φόβου και θλίψης.

Οι καταστάσεις αυτές, μπορούν να βιωθούν με τέτοιον τρόπο που να είναι ικανές να αποδυναμώσουν τις ισορροπίες του παιδιού, να κλονίσουν την αυτοπεποίθησή του και να κατακρεουργήσουν την αυτοεκτίμηση του. Θα αισθάνεται αδύναμο να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις και η δυσφορία στην καθημερινή του σχολική ζωή θα μεγαλώνει.

Κάποιες από τις καταστάσεις, που μπορούν κι η κάθε μια ξεχωριστά να χαρακτηριστούν ως πηγές σχολικού άγχους είναι οι εξής:

• Η πίεση για καλούς βαθμούς:

«Τι θα γίνει με εσένα;» ρωτάει η δασκάλα.

«Πάλι αυτόν τον βαθμό έφερες;» ρωτάει η μαμά.

«Αν δεν φέρεις Άριστα δεν θα σου πάρω το δώρο που θες», ανακοινώνει ο μπαμπάς.

• Να μην κάνει λάθη:

«Πρόσεχε!» γράφει η δασκάλα στο τετράδιο.

«Σβήστο και ξαναγράψτο», λέει η μαμά στο σπίτι.

«Καλά, χαζό είσαι;» λένε οι συμμαθητές.

• Η πίεση για ανταγωνιστικότητα:

«Το αυτοκόλλητο» της δασκάλας.

«Το κοκόρεμα» του συμμαθητή.

«Το μπορείς» της μαμάς.

• Το πολύωρο διάβασμα:

Η μεγάλη μελέτη για το σπίτι από τη δασκάλα.

Το «Να τα ξέρεις καλά» της μαμάς.

Το «Έλα να σε εξετάσω», των γονέων.

«Τι θα γράψεις στο τεστ; Πρέπει να είσαι καλά προετοιμασμένος», λένε όλοι.

• Η σύγκρισή του με άλλους:

«Όλοι το ξέρουν, εσύ όχι», λέει η δασκάλα.

«Κοίτα την αδερφή σου πώς τα καταφέρνει», επιμένει η μαμά.

«Εγώ είμαι καλύτερος από σένα», κοκορεύεται ο συμμαθητής.

• Η γελοιοποίηση και η μείωση:

«Μωρό είσαι;» ρωτάει η μαμά.

«Όλο χαζεύεις», λέει η δασκάλα.

«Βλαμμένο», λέει ο αδερφός.

Τα γέλια των συμμαθητών, αν προφέρει κάτι λάθος.

«"Είσαι άχρηστος», φωνάζει ο μπαμπάς.

• H μοναξιά:

Η δασκάλα που δεν θα συνδεθεί μαζί του, δεν θα καθοδηγήσει, δε θα τον στηρίξει στις δυσκολίες του.

Ο συμμαθητής που δεν θέλει να παίξουν, που τον αγνοεί.

Ο φόβος του, που τον εμποδίζει να κάνει παρέες, για να μην τον κοροϊδέψουν.

Η ανησυχία του ότι είναι άχρηστος.

• Οι μαθησιακές δυσκολίες, χωρίς την απαραίτητη υποστήριξη:

Συχνές απογοητεύσεις από τα ελλείμματα.

Πολύ συχνές παρατηρήσεις από τη δυσκολία συγκέντρωσης.

«Προσπάθησε περισσότερο», λέει η δασκάλα

• Η άγνοια των βημάτων:

«Κάντο», λέει η δασκάλα χωρίς να εξηγεί τα βήματα.

«Γιατί δεν διάβασες; » Ρωτάει η μαμά.

«Θα βγεις από το δωμάτιό σου μόνο όταν έχεις τελειώσει.» Φωνάζει ο μπαμπάς.

• Η απόρριψη μέσω αρνητικής ενίσχυσης:

Η στέρηση αυτοκόλλητου από τη δασκάλα.

Η στέρηση δώρου ή δραστηριότητας από τους γονείς.

«Για το ποδόσφαιρο είσαι πρώτος, για διάβασμα τίποτα. Δεν πας πουθενά.» Φωνάζει η μαμά.

Οι τιμωρίες και οι φωνές.

• Το bullying ή αλλιώς συναισθηματική, λεκτική ή σωματική κακοποίηση:

Το συστηματικό σπρώξιμο από ένα συμμαθητή ή παρέας συμμαθητών.

Ο εξαναγκασμός να κάνει κάτι που δεν θέλει.

Τα αρνητικά λόγια πίσω από την πλάτη του.

Η καταπρόσωπο απόρριψη του από συμμαθητή ή παρέας συμμαθητών.

• Η σχολικοποίηση της ζωής:

Το διάβασμα διαρκεί ώσπου το παιδί πάει για ύπνο.

Στέρηση παιχνιδιού στην καθημερινότητα.

Η στέρηση εξόδων τα Σαββατοκύριακα.

Η έλλειψη οικογενειακών στιγμών και αντικατάστασή τους με δραστηριότητες και διάβασμα.

Βιώνοντας το παιδί συχνά δύσκολες ή τραυματικές καταστάσεις, που έχουν να κάνουν με το αντικείμενο της μάθησης, θα αποκτήσει την πεποίθηση ότι το σχολείο και η μάθηση είναι κάτι το αρνητικό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αρχίσει να κλείνεται και να αφήνεται ή το αντίθετο να αντιστέκεται και να αντιδρά σε κάθε ερέθισμα που έχει να κάνει με το σχολείο.

Όπως καταλαβαίνουμε, η έλλειψη σύνδεσης, αποδοχής και ενσυναίσθησης των γονέων και των εκπαιδευτικών, αλλά και οι υπερβολικές τους απαιτήσεις και προσδοκίες τους, μπορούν να φέρουν αντίθετα αποτελέσματα, οδηγώντας το παιδί στη σχολική αποτυχία ή ακόμη και τη σχολική άρνηση.

Σίγουρα, οι απαιτήσεις της σημερινής ζωής επιφορτίζουν γονείς και εκπαιδευτικούς, οδηγώντας τους στη θέσπιση υψηλών στόχων, όμως χρειάζεται η καθημερινή αξιολόγηση των αναγκών του παιδιού και η στήριξή του, αν θέλουμε να μεγαλώνουμε ψυχικά υγιή παιδιά που να αγαπούν την διαδικασία της μάθησης.

Από την Ψυχοθεραπεύτρια CBT και Ειδική Παιδαγωγό, Μαρία Βερίγου για το Υποστηρικτικό Δίκτυο Ειδικής Αγωγής και Ψυχικής Υγείας, Teach n' Treat